"Sinds 1975 worden we dommer”

Ons IQ daalt gestaag en vooral de omgeving is daar verantwoordelijke voor
Uit Noorse cijfers blijkt dat het IQ sinds 1975 gestaag omlaag gaat. Worden we effectief dommer, of schort er iets aan de traditionele IQ-test? Nieuw onderzoek leert dat het weinig met genen of migratie te maken heeft.

Na 1975 geboren? Dan is de kans reëel dat u dommer bent dan uw oudere broer of zus. Zo leert tenminste Noors onderzoek van Bernt Bratsberg en Ole Rogeberg. In Noorwegen is het IQ de voorbije decennia gedaald, met ongeveer zeven punten per generatie.
Nochtans zag het er lange tijd goed uit voor ons IQ. Jaar na jaar steeg het. Dat werd het Flynn-effect genoemd, naar de Nieuw-Zeelandse moraalfilosoof James Flynn die het als eerste onderzocht. Hij gaf aan dat we niet per se slimmer werden, maar misschien gewoon beter in het oplossen van IQ-tests.
Maar de gouden jaren van de IQ-tests liggen blijkbaar achter ons. Ook in andere landen werden al stagneringen en dalingen opgemerkt. In 2005 bleek uit onderzoek bij 500.000 jonge Deense mannen tussen 1959 en 2004 dat die hun beste IQ-prestaties eind jaren 90 hadden behaald. Daarna ging het langzaam terug naar het niveau van de jaren 80. Ook de Noren boeten al enkele decennia aan intelligentie in. Het 'reverse Flynn-effect' wordt het genoemd. Het probleem: niemand weet hoe dat precies komt.

Onderwijs?
Dankzij het nieuwe Noorse onderzoek weten we nu alvast wat niét de oorzaak is. "In hun studie weerleggen de onderzoekers de twee meest omstreden verklaringen", zegt Wouter Duyck, professor cognitieve psychologie (UGent). "De genetische component en de invloed van migratie. In het verleden werd verwezen naar het feit dat mensen uit lagere sociale klassen meer kinderen krijgen of dat migratie een negatieve invloed kan hebben op pakweg de kwaliteit van het onderwijs."
Maar doordat de Noorse wetenschappers verschillen hebben ontdekt binnen families, gaan die verklaringen volgens hen niet meer op. "Zo merkten ze dat kinderen die na 1975 geboren waren een lager IQ hadden dan hun oudere broers of zussen", legt Stuart Ritchie, autoriteit op het vlak van IQ (universiteit van Edinburgh), uit. "Dan kun je niet beweren dat het iets genetisch is of dat de impact van migratie er voor iets tussen zit."
Zowel de stijging van het IQ als de daling ervan heeft volgens de Noorse onderzoekers vooral met de omgeving te maken. "Maar wat precies? Eerlijk, we weten het niet", geeft Ritchie toe. "Heeft het met onderwijs te maken? Met gezondheid? Andere voedingsgewoonten? Onze mediaconsumptie? Allemaal mogelijk, maar dat zal verder onderzoek dus moeten uitwijzen."
Zelf wil Ritchie liever niet gissen naar de precieze verklaring. "Allerlei factoren kunnen een rol spelen. Onderwijs kan er op termijn sowieso toe leiden dat we opnieuw hoger scoren, dus misschien heeft het daar wel iets mee te maken. Maar kijk, nu ben ik toch aan het speculeren."

Kleine foutjes
Want zo onschuldig is het helemaal niet dat we met zijn allen een tikkeltje dommer worden. "Enkele IQ-punten lager: dat heeft wel degelijk een effect", zegt Ritchie. "Niet dat we opeens allemaal idioten zijn, maar als een hele generatie net iets minder scoort, dan zullen die mensen ook kleine foutjes maken op het werk, net iets minder efficiënt zijn... En dan zal ons dat als samenleving dus best wat geld kosten."

Omkeren
Het goede nieuws is dat we de dalende trend ook kunnen omkeren. "Daarom is het belangrijk dat we de precieze oorzaak kennen. Want als we dat weten, kunnen we het ook omkeren. We hebben er controle over, dat is hoopvol."

Bron: De Morgen