"Huurmoordenaars voor multinationals”

Sinds een aantal jaren wordt Guatemala zowat overspoeld door projecten van multinationals. Voorbeelden zijn: openluchtmijnbouw, aanleg van stuwdammen, massale aanplantingen voor zogezegde 'bio-energie,' zoals ethanol. Daarbij worden landbouwgronden, bestemd voor voedselgewassen zoals maïs en bonen, ingepalmd voor rietsuiker en palmolie. Vele van die projecten worden uitgevoerd op het grondgebied van de Mayabevolking.
Om dit mogelijk te maken worden de bewoners verdreven en hun traditionele gronden onwettelijk overgedragen in handen van grote nationale of internationale bedrijven. De staat kiest de kant van de bedrijven. Wanneer protesten van de getroffen bevolking oprijzen, doen zich clandestiene vormen van repressie voor. Er worden mensen vermoord of ontvoerd door onbekende gemaskerde individuen, net zoals in de tijd van het gewapend conflict van de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw.

Terug naar het duistere verleden?
De Guatemalteekse journalist Eleuterio Pop Caal ging zijn licht opsteken in de noordelijke streek Cobán. Hij interviewde enkele lokale leiders. Deze laatsten zien de clandestiene mechanismen uit het verleden opnieuw opduiken. Vandaag worden huurmoordenaars van onder meer de drugshandel ingezet. Daar zijn grootgrondbezitters en bedrijfsleiders van de bouw van stuwdammen bij betrokken. "Wij steunen op bepaalde artikels in de grondwet. Maar noch de staat noch de bedrijven zien ernaar om. Zij beweren dat wij blijven hangen in de geschiedenis en dat we tegen de vooruitgang zijn. De redenen waarom wij tegen die megaprojecten ingaan, zijn elders te zoeken."
Vooreerst omdat die gepaard gaan met de verjaging van de gemeenschappen van hun grondgebied. Noch de staat noch de bedrijven voorzien andere gronden om ons te settelen. Schadevergoeding zit er ook niet in. "Wij staan dan in de kou. Ze vallen ons aan, vervolgen ons, vermoorde mensen en vaardigen aanhoudingsbevelen uit."
Daarnaast komt het milieu in het gedrang. Fauna en flora lijden sterk onder de vervuiling. "Onze rivieren worden vergiftigd of drooggelegd."
"In principe zijn we niet tegen de stuwdammen. Zij produceren energie, meer zelfs, propere en hernieuwbare energie. Het gaat ons over de manier waarop die projecten tot stand komen. Wij worden helemaal niet geraadpleegd zoals internationale afspraken nochtans voorschrijven. Ze produceren energie, maar niet voor ons. Ofwel is ze voor ons niet betaalbaar, ofwel is ze bestemd voor elders, zelfs voor het buitenland. En wie wordt er beter van? De rijke bedrijven. Waarom kunnen we niet overgaan tot coöperatieve projecten vanuit de lokale en regionale gemeenschappen? Daar willen we naar toe: elektrische energie voor de bevolking geleid door de gemeenten en de gemeenschappen."

De repressie heeft meerdere gezichten
Repressieve daden tegen leiders die zich verzetten doen zich onder meer voor rond het stuwdamproject 'Renace,' een bedrijf van een groep Guatemalteekse Ondernemers 'Multiversiones,' samen met de Spaanse miljonair Florentino Pérez, eigenaar van Real Madrid. Repressie is er in de regio van oudsher. Maar nu gebeurt het veelal door clandestiene groepen. De staat kijkt de andere kant op.
Daarnaast is de drugshandel actief in de regio. Er zijn aanplantingen van coca en laboratoria te vinden. De regio, tevoren een transitzone voor de drugs, is nu een productiesite geworden. Heel wat militairen hebben banden met de drugshandel. Tijdens het gewapend conflict hadden ze daar alle kansen toe. En die benutten ze ook. De drugsbaronnen zitten in tal van handelspraktijken, waar ze geld witwassen: prostitutiehuizen, bars, vastgoed enzomeer. Sommige gemeentebesturen hebben rechtstreekse banden met de drugshandelaars. Zelfs in de maïshandel wordt geld witgewassen.

Verdeeldheid in de lokale gemeenschappen
Heel die economische bedrijvigheid creëert verdeeldheid. Zij die een loon en zelfs bepaalde voordelen opstrijken om te werken voor de drugshandelaars verdedigen hen. Op bepaalde plaatsen beschermt en steunt de bevolking de narcobazen. Anderzijds worden leiders van de gemeenschappen voortdurend geïntimideerd.
Voormalige kaibiles, de moordbrigades van het leger tijdens het gewapend conflict, hebben banden met drugshandelaars. En tegelijk ook met het Mexicaanse drugskartel Los Zetas. De clandestiene repressieapparaten die tijdens het oorlogsconflict dood en verderf zaaiden zijn nooit echt ontmanteld geweest. Zij zijn het die vandaag intimideren, onderdrukken en vermoorden.
Het zijn niet de 'achtenswaardige' bedrijven en ondernemers die eigenhandig de lokale bevolking en leiders onderdrukken. Daarvoor staan de clandestiene apparaten klaar. En waar nodig, zelfs het leger. Bijvoorbeeld in de gemeente Purulhá, in het departement Baja Verapaz, is het stuwdambedrijf Hidro-Juminá actief. Op hun terrein is een detachement van het leger gestationeerd. "Betaald door onze belastingen om een privé bedrijf te bewaken!"

Guido De Schrijver op www.dewereldmorgen.be