Auteur : Carlos Van Cauwenberghe

Inleiding:
Ons westerse denken, met als oorsprong de Joods Christelijke traditie, wordt gekenmerkt door een verlangen naar volledige kennis.
Maar, is dit wel mogelijk? Dit wordt alvast een breed filosofisch verhaal…

Meer uitleg hierover: De toren van Babel is een bouwwerk uit de Bijbel, dat refereert raar de Babylonische ziggoerats (religieuze bouwwerken in Mesopotamië). Volgens Genesis 11:1-9 was Babel de eerste stad, die de nakomelingen van Noach bouwden in de vlakte van Sinear (Babylonië). Hun leider was Nimrod en, onder zijn bewind, wilde men een toren bouwen die “tot aan de hemel” zou reiken. Om de macht van dat “ongedeelde (en ongehoorzaam) volk” te beperken, verdeelde God hun taal,zodat ze mekaar niet meer begrepen. Hij verspreidde hen over de hele aarde. Zo kwam het dat de toren en de stad niet afgewerkt werden….
Volgens de Bijbel is dit ook de reden waarom de stad “Babel” genoemd werd (in het Hebreeuws betekent Balal "verwarren"). Uit deze ontstaansgeschiedenis van de talen is de uitdrukking “Babylonische spraakverwarring” (een situatie, waarin allen door elkaar praten en niemand er meer wijs uit wordt) voortgekomen.
Nadien is er wel gezocht naar deze verloren taal, want deze moest, dacht men, van goddelijke oorsprong zijn; dit zoeken was echter te vergeefs….
Men heeft zich in de loop der tijden afgevraagd of de wiskunde geen oplossing kon bieden voor de samenstelling van een ideale taal, gebaseerd op de logica.

De spreker refereert naar de Oostenrijker Ludwig Wittgenstein (1889-1951). (Voor meer biografische details: zie Internet.)
Hij behoorde tot een zeer rijke Joodse Oostenrijkse familie; zijn ouders waren o.m. zeer begaafde muzikanten, die banden hadden met grote Oostenrijkse componisten en andere kunstenaars van die tijd (Brahms, Mahler, Klimt, enz.). Ludwig had o.m. een zeer grote verering voor de te vroeg overleden Franz Schubert (1797-1828). Zijn broer Paul werkte een carrière af als buitengewoon pianovirtuoos. De muziek speelde dus o.m. een grote rol in deze familie; vandaar dat hij er ook voldoende naar verwijst in zijn “Tractatus Logico Philosophicus”.
Reeds voor WOI was hij in 1906 in Berlijn voor de studies van ingenieur, in 1908 voor hetzelfde in Manchester en in 1911 in Cambridge. Dus ook de wiskunde was voor hem geen onbekend vak.
In Engeland leerde hij Bertrand Russell kennen; beïnvloeding van andere filosofen, zoals Schopenhauer, Kierkegaard, Frege, George Moore waren hier verder ook aan de orde.
Wiskunde en muziek gaan hier verder ook hand in hand.
Het zoeken naar een samenhang tussen (het logicisme in) de filosofie, de muziek, de wiskunde en de ideale taal lag hier dus in de lijn der verwachtingen.
Genoemd filosofisch werk werd in hoofdzaak geschreven tijdens WOI, maar werd uitgegeven in 1921 in Wenen. Ludwig verrichte immers legerdienst in het Oostenrijks-Hongaarse leger tijdens WOI. In de loopgraven, werkte hij aan zijn (genummerde) traktaten. Op Internet kan men o.m. genoemd traktaat vinden in ‘n verkorte vorm.
Tussen haakjes, na WOI was hij een zekere tijd in het onderwijs in Oostenrijk, maar dit beviel hem niet zo. Hij kon er moeilijk overweg met minder begaafde leerlingen… . Zo kwam hij dan 1929 opnieuw terecht in Cambridge, waar hij in 1939 een leerstoel in de filosofie aangeboden kreeg. Tussendoor was hij ook nog een korte tijd in de USSR (hij had gedurende enige tijd communistische sympathieën) en in Noorwegen.
In zijn “Tractatus” wordt dus de eigenlijke filosofie wat aan de kant geschoven en komt de metafysica, de kennisleer of de epistemologie, de ethica en de esthetica meer in de plaats.
Voor de filosoof zelf blijft er dan met deze perfectionistische filosofie niet veel meer over.
In een latere fase kwam hij wel tot een 2de soort filosofie. Deze nieuwe theorie kwam hier niet aan bod. Zie Internet.

Het streven naar de idee van de volledigheid kan men ook nog terugvinden in de natuurkunde, waar men tracht de Algemene Relativiteitstheorie (uit 1915) te doen samengaan met de Kwantummechanica van Schrödinger, Heisenberg e.a. (periode 1925-1926).
Tot dusver geraakte men hier nog niet uit: in de moderne fysica schiet blijkbaar het huidige voorstellingsvermogen te kort om een totaalbeeld te krijgen van ons universum, namelijk het doen samengaan van het oneindig grote met het oneindig kleine… .
Ook in de scheikunde werd er in de Tabel van Mendeljev gestreefd naar de volledige kennis en heeft men geleidelijk de open plekken in de tabel kunnen invullen.
In de indeling van de Biologie in 6 Rijken heeft men aan iets dergelijks gedacht.

In 1993 heeft Derek Jarman een film over Ludwig Wittgenstein uitgebracht, waarin o.m. wordt gezegd: “If a question can be put, it can also be answered”;
.............. “If a lion could speak, we could not be able to understand what he said”.
De mens kent dus enkel zijn eigen leefwereld… .

Huidige zienswijzen:
- een discipline is maar wetenschap als haar taal de wiskunde is;
- een discipline met vele theorieën en /of methoden kan nooit wetenschap zijn;
- een discipline, waar argumenten nooit definitief zijn, kan geen wetenschap zijn.

Voorstelling van zaken:
taartdiagrammen; grafische talen.

De Brusselaaar Paul Otlet (1868-1944) heeft ooit een universele encyclopedie, “Mondaneum” in Brussel, samengesteld; dit is een soort van papieren Internet, “avant la lettre”... De archieven ervan berusten in Mons. (een samenwerking met Henri La Fontaine).

Stand van zaken nu, volgens de spreker:
- een ideale taal hebben niet;
- er zijn verschillende soorten wiskunde;
- er zijn verschillende soorten logica;
- logische en wiskundige bewijzen worden niet altijd aanvaard;
- in alle disciplines bestaan er concurrerende theorieën;
- zo blijven de discussies en de debatten gaande;
- we bereiken zelden een overeenkomst.

Besluit: de contradictie was dus fataal voor de (mathematische) filosofie van Wittgenstein…

Inhoud van dit artikel volledig op de verantwoordelijkheid van de auteur.

Klik op de foto om die op groot formaat weer te geven.

Terug

Omhoog